Denizel istilacı yabancı tür nedir?

Yabancı olduğu doğal yaşam ortamına yerleşen, yayılan ve ekolojik ve ekonomik zarara neden olan bitki, hayvan ve organizmalardır.

İnsan faaaliyetleriyle kendi doğal yaşam ortamından yeni bir yaşam ortamına taşınan türler “yabancı türler” olarak tanımlanır. Ayrıca “egzotik” “tanıştırılmış” “yerli olmayan türler” olarak da bilinir.

Yabancı türlerin kendi doğal yaşam ortamlarında iklim, kaynaklar, avcılar, hastalıklar gibi birçok sınırlayıcı faktörler ile sayıları kontrol altında tutulur. Her yabancı tür istilacı değildir. Yabancı türler, yeni bir yaşam ortamına başarıyla yerleşir ve yayılırsa; deniz ekosistemlerini değiştirir ve biyolojik çeşitliliği tehdit ederse; insan sağlığına ve ekonomiye zarar verirse istilacı tür olarak tanımlanır. Denizlerde bulunan bu türlere “denizel istilacı yabancı türler” denir.

 

Denizel istilacı yabancı türler nasıl geliyor ve taşınıyor?

Dünya’da, türler yeni yaşam ortamlarına doğal yollar (fırtına, okyanus akıntısı vb) ile binlerce yıldır taşınıyor. Günümüzde türler insanların yaptığı deniz ticareti ve taşımacılığı ile çok hızlı taşınıyor. Özellikle, gemiler, yatlar ve teknelerin gövdesine tutunarak ve çoğunlukla gemilerin balast suyu içerisinde taşınıyor. Dünya’da her gün gemilerin balast suları içinde 7.000 tür taşındığı tespit edildi. Bu şekilde, denizlere her 9 haftada 1 yeni tür girişi oluyor.

Denizel istilacı yabancı türlerin, bilerek veya bilmeyerek insan faaliyetleri sonucunda doğal olarak ait olmadıkları ortamlara girişi sağlanıyor. Şu ana kadar Türkiye’nin denizlerinde tespit edilen yaklaşık 500 denizel yabancı tür girişi bulunuyor. Türkiye’nin denizlerine yaklaşık her 4 haftada 1 yeni denizel yabancı tür girişi oluyor. Şu ana kadar tespit edilen tür girişlerinin 2/3’ü Kızıl Deniz’den Akdeniz’e Süveyş Kanalı üzerinden, 1/3’ü gemilerin gövdesinde ve balast suları içerisinde gerçekleşti.

Denizel istilacı yabancı türler giriş yaptıktan sonra içsularda kısa mesafelerde farklı aktiviteler ile taşınıyor. Bu taşınmalar en çok balıkçı ve gezi teknelerine, botlara, şamandıralara, balıkçılık ve dalış ekipmanlarına tutunarak ve balık yetiştiriciliği ve akvaryumlardan kaçışlar ile canlı balık yemleri üzerinde gerçekleşiyor.

 

Denizel istilacı yabancı türleri nasıl tanırız?

En büyüğünden en küçüğüne, balıklar, midyeler, medüzler, deniz yosunları ve mikroskobik patojenler tüm canlılar birer istilacı olabilir. Şu ana kadar Türkiye’nin denizlerinde tespit edilen yaklaşık 500 denizel yabancı tür bulunuyor. Bu türlerin çoğu iklim değişikliğinin de etkisi ile Süveyş kanalından giriş yapan Hint-Pasifik kökenli türlerdir.

Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından yayınlayan dünyanın en kötü 100 istilacı yabancı türü listesindeki 4 istilacı yabancı tür (taraklı deniz anası, deniz salyangozu, katil yosun ve su sümbülü) Türkiye’nin denizlerinde bulunuyor.

Denizel istilacı yabancı türler hakkında daha detaylı bilgi almak için Denizel İstilacı Yabancı Türler Kataloğu‘nu inceleyebilirsiniz.

Dikkat et: En tehlikeli istilacılar

• Taraklı medüz, kaykay (yerel besin zincirlerine zarar verir, balık stokları azalır, balıkçılık ve turizm faaliyetlerini etkiler)
• Deniz salyangozu (yerel besin ağına zarar verir, midye ve istiridye ve balık stokları azalır)
• Katil yosun (deniz çayırlarını tehdit eder, deniz tabanını tahrip ederek dalış turizmini olumsuz etkiler)
• Su sümbülü (Asi Nehrinden gelen su sümbülü atıkları, nesli tehlike altında olan yeşil denizkaplumbağası yavrularının yumurtadan çıktıktan sonra bu bitki atıklarına takılarak denize ulaşmalarını engeller)

Uzak Dur: En zehirli istilacılar

• Balon balığı (kalamar, ahtapot gibi yumuşakçalar azalır, balıkçılık faaliyetlerini etkiler, insan sağlığına zarar verir)
• Sokar balığı (zehirli, ekonomik değeri var)
• Aslan balığı (insanlarda zehirlenmelere neden olur)
• Zehirli omurgasızlar (deniz kestanesi, deniz çıyanı, deniz anaları)

Devamını okumak için lütfen TIKLAYINIZ